پیشنهاد مشاور سابق اوباما برای بن بست شکنی مذاکرات ایران با آمریکا

اقتصاد۲۴- ولی نصر مشاور سابق اوباما در فایننشال تایمز نوشت: مذاکرات هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده در مورد حق ایران برای تولید و ذخیره اورانیوم با غنای پایین به بن‌بست رسیده است. آمریکا در ابتدا نشان داد که ممکن است با غنی‌سازی محدودی موافق باشد، اما سپس اصرار کرد که ایران باید از این حق صرف‌نظر کند. گزارش شده که واشنگتن اکنون با غنی‌سازی موقت مقدار محدودی اورانیوم تا سقف ۳ درصد موافقت کرده است، اما پس از آن ایران باید از حق غنی‌سازی در خاک خود چشم‌پوشی کرده و توانایی انجام آن را نیز برچیند.

ولی نصر مشاور سابق اوباما می‌گوید بدیهی است که از دید برخی، برای یک کشور بهتر است که اصلاً هیچ‌گونه غنی‌سازی نداشته باشد. اما چنین خواسته‌ای، دیگر یک توافق از ایران نیست، بلکه نوعی تسلیم کامل از سوی ایران محسوب می‌شود؛ و در این شرایط، کاملاً مشخص نیست که ایالات متحده در ازای چنین تسلیمی از سوی ایران، حاضر است چه امتیازی بدهد.

در ادامه این مطلب آمده است: با این حال، تهران غنی‌سازی را یک حق غیرقابل انکار می‌داند و رهبر عالی ایران، آیت‌الله علی خامنه‌ای، به پیشنهاد آمریکا واکنش تندی نشان داده است. ایران آمادگی دارد برنامه خود را تحت بازرسی بین‌المللی قرار دهد تا تضمین شود که به دنبال ساخت سلاح نیست. اما تأکید می‌کند که اورانیوم با غنای پایین برای نیاز‌های انرژی، صنعتی و پزشکی ضروری است — و ایران نمی‌تواند برای تأمین آن به دیگران اتکا کند.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، نگران است که اگر ایران از غنی‌سازی دست نکشد، توافق هسته‌ای او تفاوتی با توافق باراک اوباما نداشته باشد — توافقی که ترامپ پیش از خروج از آن، آن را «بدترین توافق تاریخ» نامیده بود. ترامپ به‌وضوح خواهان یک توافق است و ممکن است بر این حساب کرده باشد که فشار بین‌المللی بیشتر و تهدید به اقدام نظامی اسرائیل، ایران را وادار به تسلیم خواهد کرد.

بیشتر بخوانید: عکس/ میانجی‌گری کانیه وست میان ترامپ و ماسک

اما این یک قمار پرخطر است. در صورت عدم پیشرفت، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ممکن است در همین ماه ایران را به‌طور رسمی محکوم کند. در آن صورت، فرانسه و بریتانیا می‌توانند مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل را فعال کنند. اگر این اتفاق بیفتد، ایران تهدید کرده که از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج خواهد شد. این موضوع می‌تواند بحران بین‌المللی بزرگی ایجاد کند، بازرسی‌ها را پایان دهد، ایران را به ساخت سلاح نزدیک‌تر کند — و احتمال وقوع جنگی با آمریکا را افزایش دهد.

خطر اینجاست که واشنگتن و تهران کنترل بحران فزاینده را از دست بدهند. ناگهان ترامپ با هزینه‌ها و پیامد‌های جنگ با ایران روبه‌رو خواهد شد — جنگی که نه او، نه رأی‌دهندگانش و نه متحدان خلیج‌فارس آمریکا خواهان آن هستند. با شدت گرفتن مسیر جنگ، راه بازگشت به دیپلماسی تنگ‌تر خواهد شد. ترامپ گفته که درگیری برای ایران بد خواهد بود. اما این درگیری برای آمریکا و خاورمیانه نیز بد خواهد بود.

ایران از حقی که پیمان NPT برای غنی‌سازی به آن داده صرف‌نظر نخواهد کرد. تهران در این کشمکش، پژواکی تاریخی از تقابل ایران با آمریکا و بریتانیا در سال ۱۹۵۳ بر سر حق حاکمیت بر نفت خود می‌بیند؛ تقابلی که به کودتایی با حمایت آمریکا و بریتانیا انجامید. ایران میلیارد‌ها دلار هزینه کرده و تحریم‌های سنگینی را تحمل کرده تا زیرساخت هسته‌ای خود را به صنعتی گسترده با شبکه‌ای از کسب‌وکار‌ها و کارخانه‌هایی با هزاران شاغل تبدیل کند.

رهبران ایران همچنین نگران‌اند که اگر در موضوع غنی‌سازی کوتاه بیایند، آمریکا خواسته‌های بیشتری مطرح کند — از جمله امتیازدهی درباره برنامه موشکی، حضور منطقه‌ای و حتی ماهیت نظام ایران. حفظ حق غنی‌سازی به آمریکا انگیزه‌ای برای پایبندی به توافق خواهد داد. در غیر این صورت، اگر ایران ظرفیت غنی‌سازی خود را از بین ببرد، ترامپ می‌تواند دوباره توافق را رها کند. ایران به توافق نیاز دارد؛ اقتصادش در هم شکسته و انزوای بیشتر، کشور را بیشتر آسیب خواهد زد.

واشنگتن و تهران باید از بازی با آتش اجتناب کرده و به مصالحه‌ای برسند که حق غنی‌سازی ایران را به رسمیت بشناسد، اما آن را عملاً محدود کند. در این صورت، هر دو طرف می‌توانند اعلام پیروزی کنند. یکی از ایده‌ها این است که غنی‌سازی ایران در قالب یک کنسرسیوم منطقه‌ای تولید سوخت هسته‌ای با دیگر کشور‌های خلیج‌فارس ادغام شود. آمریکا می‌تواند بپذیرد که ایران مجاز است برای تأمین نیاز‌های یک نیروگاه هسته‌ای و مصارف پزشکی، در داخل کشور غنی‌سازی کند، اما این کنسرسیوم تأمین‌کننده تمام نیاز‌های آتی انرژی هسته‌ای باشد. این می‌تواند پلی باشد به‌سوی توافقی جامع‌تر که از شتاب حرکت به‌سوی جنگ بکاهد.